Taalontwikkeling

Het eerste woordje, wat een mijlpaal! Voordat je het weet zegt jouw kind zijn of haar eerste woordje. Het verloop van de taalontwikkeling bij kinderen gaat min of meer in vaste stappen, ook wel ‘mijlpalen’ genoemd. Kinderen hebben vanaf de geboorte het vermogen om taal te leren. Zeker in de eerste 7 jaar speelt het ontwikkelen van een basissysteem voor taal een cruciale rol. Vlietkinderen biedt verschillende programma’s aan om de taalontwikkeling van jouw kind te stimuleren. Zo bieden wij onder andere de VE-programma’s: Uk & Puk, Puk & Ko en Piramide aan. Naast het aanleren van de moedertaal, besteden we op een aantal locaties ook aandacht aan de tweede taal. Met het programma Early Bird maken de kinderen spelenderwijs kennis met de Engelse taal.  

Wat is taalontwikkeling?

Wat is dat toch, taalontwikkeling? Het is eigenlijk heel simpel! Het is namelijk de wijze waarop kinderen woorden en zinnen leren begrijpen en gebruiken. Taal bestaat uit verschillende grammaticale en communicatieve regels. Het is ook te verdelen in verschillende onderdelen, namelijk: de inhoud van taal, de vorm van taal en het gebruik van taal.

Vanaf wanneer gaan kinderen praten? 

De fases waarin een kind zijn taal en spraak ontwikkelt zijn verschillend. Dit heeft niet alleen met de leeftijd te maken, maar ook met de mate van snelheid waarin een kind zich ontwikkelt. Zo kunnen sommige baby's al rond hun eerste jaar gaan de eerste woordjes gaan zeggen, terwijl anderen dit pas later doen.

Taalontwikkeling baby (0-1 jaar)

Wist jij dat een baby al geluiden hoort in de baarmoeder? Na de geboorte heeft de baby vaak al een voorkeur voor bekende geluiden gevormd, zoals de stem van de moeder. Het eerste levensjaar wordt ook ook wel de pre-verbale fase genoemd. In deze fase wordt er vooral non-verbaal gecommuniceerd tussen het kind en de ouder, zoals: oogcontact, gebaren en mimiek. Maar er wordt ook verbaal gecommuniceerd, bijvoorbeeld wanneer ouders tegen hun kind praten. Praten tegen/ met jouw baby is heel belangrijk. Het benoemen van handelingen, de dingen die je ziet, maar ook het opzeggen van versjes en liedjes zingen helpen om je baby vertrouwd te maken met taal.

In de leeftijd van 0-6 maanden communiceert een kind op basis van reflexen, door te huilen, lachen, kijken, bewegen of geluiden te maken. Zo kan het zijn dat je kind honger heeft of moe is. Als ouder leer je gaandeweg steeds beter deze bewegingen, geluiden en blikken te herkennen en hoe je daarop moet reageren. Rond de leeftijd van 6 à 7 maanden begint een kind met brabbelen. Een leuk feitje over brabbelen: wist jij dat een kind meestal eerst ‘papa’ en daarna ‘mama’ zegt? ‘Mama’ is namelijk lastiger om uit te spreken. Aan het eind van het eerste levensjaar beginnen kinderen woorden te herkennen en te reageren op de betekenis van woorden. Dit doen ze door te kijken en te wijzen.

Taalontwikkeling dreumes (1-2,5 jaar) 

De periode van het eerste tot het tweede levensjaar wordt ook wel de vroeg linguale fase genoemd. In deze fase worden de eerste woorden gecreëerd. Gedurende deze periode worden er zinnen van twee of drie woorden gemaakt. Het kind begint de woorden steeds beter te begrijpen, alleen maakt er zelf nog geen of heel weinig gebruik van. De passieve woordenschat wordt steeds uitgebreider. Kinderen in deze leeftijdsfase zijn net ‘sponzen’, ze absorberen de taal en productie volgt later. Een kind van twee jaar begrijpt gemiddeld 200 woorden, terwijl een kind van 18 maanden ongeveer 50 woorden begrijpt. Daarnaast wordt de manier waarop een kind communiceert anders. De interactie tussen het kind en de omgeving neemt flink toe.

Taalontwikkeling peuter (2,5 – 4 jaar) 

Vond je het eerste jaar snel gaan op het gebied van taalontwikkeling? Dan hebben wij nog een leuk feitje, want vanaf de tweede verjaardag verloopt de taalontwikkeling als een ‘stoomtrein’. De leeftijd tweeëneenhalf tot vier jaar wordt ook wel de differentiatiefase genoemd. In deze fase breidt de woordenschat zich nog veder uit, maken de grammaticale- en klankontwikkeling een snelle groei door en neemt de verstaanbaarheid van het kind toe.

Waar een tweejarige gemiddeld ongeveer 200 woordjes gebruikt, zeggen driejarigen al ongeveer 1000 woorden. Dit is natuurlijk een groot verschil. In deze fase gaan kinderen namelijk gebruik maken van langere zinnen met onder andere bijvoeglijke naamwoorden, werkwoordvervoegingen, verkleinwoorden en het meervoud. Zo beginnen kinderen met het zeggen van: “jij gaat mee?” en ontwikkelt zich dit in: “ga jij mee?”.

Rond de leeftijd van drie jaar is de klankontwikkeling van een kind voltooid. Het kind herkent alle klanken uit de moedertaal, alleen hoeft het kind nog niet alles te kunnen produceren. Ook neemt in deze fase de verstaanbaarheid van wat het kind zegt toe. Hierbij moet je denken aan de helderheid en het duidelijk uitspreken van woorden. Vanaf de leeftijd vier jaar is het kind eigenlijk geen peuter meer, maar wordt het officieel een kleuter. In deze leeftijdsfase wordt het kind steeds beter verstaanbaarder (ook voor vreemden), zijn de spontane verhaaltjes die de kleuters vertellen het leukste wat er is en geeft een kind steeds meer logische antwoorden op een vraag. In het vervolg van de ontwikkelingen gaan kinderen steeds meer leren praten als een volwassene en zal de woordenschat zich bijna dagelijks uitbreiden.

Waarom is taalontwikkeling belangrijk? 

“Taal is voor het verstand als licht voor het oog.”, beide zijn ontzettend belangrijk. Als een kind de taal niet goed heeft ontwikkeld, heeft dit gevolgen voor de rest van zijn ontwikkeling. Je hebt taal nodig om goed te kunnen communiceren met andere kinderen en volwassenen. Als het kind hierin achterblijft, kan er een achterstand worden gecreëerd. Dit zal dan ook gevolgen hebben voor het welbevinden van het kind. Daarnaast is taal ook verbonden aan de hele denkontwikkeling van een kind. Een kind heeft een goede beheersing van de taal nodig om logisch te kunnen redeneren en problemen op te lossen.

Achterstand taalontwikkeling 

Wat als je peuter ‘achterloopt’ in de ontwikkeling van taal? Denk niet te snel aan dat je kind achterloopt in zijn taalontwikkeling. Het ene kind pakt het nu eenmaal sneller op dan het andere kind. Ieder kind is anders en ontwikkelt zich in zijn eigen tempo. De een is wat langer ‘een spons’ en het andere kind kletst van jongs af aan de oren van je hoofd.  Maak je daarom ook niet al te veel zorgen als je kind er iets langer over doet om te leren praten. Heb je twijfels ga dan eens in gesprek met het consultatiebureau en/of de ervaren Pedagogisch medewerkers van de groep van jouw kind. Soms is er extra ondersteuning nodig, bijvoorbeeld van een logopedist. Via het consultatiebureau kan het kind een indicatie krijgen voor een plaatsing bij een peutergroep waar gewerkt wordt met een van de VE-programma’s (voorschoolse educatie) die Vlietkinderen aanbiedt.

Wanneer kun je overwegen om aan de bel te trekken bij de huisarts? In de volgende gevallen is het verstandig om dit te doen:

• Het kind lijkt niet goed te horen;
• Als je tegen je kind praat, maar er is geen contact;
• Als een kind, rond driejarige leeftijd, minder dan 500 woorden kent en twee-woordzinnen blijft maken;
• Als een vierjarig kind niet verstaanbaar is, ook voor jouzelf niet;
• Als een bijna vijfjarig kind onduidelijk/ onverstaanbaar blijft praten.

In een aantal gevallen kan het zijn dat er iets meer aan de hand is dan alleen een wat tragere taalontwikkeling. De huisarts kan hiervan een inschatting maken. Zo kunnen achterstanden in de taal- spraakontwikkeling ook duiden op problemen met het gehoor, (een vorm van) autisme of een verstandelijke beperking. Het is dus goed dat je hier alert op blijft en hulp voor zoekt, mocht je je echt grote zorgen maken.

Ter geruststelling, in de meeste gevallen komt het gewoon vanzelf goed met de taalontwikkeling, ieder kind op zijn eigen tempo. Een goede taalstimulering in de thuisomgeving, maar ook bij de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf helpt hierbij. 

Tips voor ouders om de taalontwikkeling te stimuleren

Als ouders zijnde heb je veel invloed op de taalontwikkeling van jouw kind. Kinderen leren taal voornamelijk in de thuisomgeving.

Hierbij een aantal tips over hoe jij, de taalontwikkeling van je kind kunt stimuleren:

• Kijk wat jouw kind boeit en doet en koppel daar een taaloefening aan;
• Benoem de dagelijkse dingen/handelingen die je doet;
• Speel en lees en zing samen met je kind, zo laat je het ze ervaren;
• Zorg dat je echt contact maakt met je kind door aankijken en op ooghoogte te zijn met je kind;
• Pas waar nodig het taalgebruik aan op het niveau dat jouw kind goed begrijpt;
• Geef een woord in de juiste vorm terug als je kind daarin een fout maakt, dus niet alles verbeteren, maar geef positieve feedback.

Om de ontwikkelings- en/of onderwijsachterstand te voorkomen of te verminderen werken wij met Pedagogisch medewerkers die zijn gecertificeerd op taalniveau 3F en voor de VE-programma’s die we gebruiken. Spelenderwijs brengen onze VE-porgramma’s zoals: Uk & Puk, Puk & Ko en Piramide jouw kind vaardigheden bij die bijdragen aan een soepele overgang naar de basisschool. De VE-programma’s worden intensief ingezet op onze Voorschoolse Educatie peutergroepen. Bij de kinderdagverblijven en andere peutergroepen worden ook deze methodes, of onderdelen daaruit, gebruikt in het activiteitenaanbod.